Дамашняе заданне

    Сделано в Мастер-тест    

1. Адзначце знакам “+” галосныя гукі:

Варыянт 1 а) [М]; б) [О]; в) [Н]; г) [А]; д) [Р].

Варыянт 2 а) [Н]; б) [У]; в) [М]; г) [О]; д) [С].

2. Колькі галосных гукаў у слове? Адзначце правільны адказ знакам “+”.

Аўтобус а) 4; б) 3; в) 5.

Ластаўка а) 4; б) 3; в) 5.

3. Колькі складоў у слове? Правільны адказ адзначце знакам “+”:

Ягады а) 5; б) 3; в) 4.

Арэхі а) 5; б) 3; в) 4.

4. Адзначце знакам “+” словы, у якіх літары о, э перайшлі ў а:

Варыянт 1 а) Сасна; б) Страла; в) Цэны; г) Цана.

Варыянт 2 а) Раса; б) Страха; в) Рэкі; г) Рака.

5. Адзначце знакам “+” словы, у якія трэба ўставіць літару я:

Варыянт 1 а) В…сна; б) З…мля; в) Л..тчык; г) В…дро.

Варыянт 2 а) Б..роза; б) П…нёк; в) В…ска; г) С…м’я.

Выкананне тэставага задання (па варыянтах).

Варыянт 1.

1. Параўнайце пары слоў і вызначце, у якіх неабходна ўставіць літару д, а ў якіх — дз:

два — …ве; сад — са…ік; погляд — пагля…ець; гвардыя — гвар…еец.

2. Вызначце словы, дзе трэба ўставіць літару ц:

батва — ба…вінне; актрыса — ак…ёр; аўтарытэт — аўтары…этны; брытва — бры…венны.

3. Устаўце прапушчаныя літары.

У (т/ц)ішыні чуваць было, як стукае ў лесе (д/дз)я(т/ц)ел.

Варыянт 2.

1. Параўнайце пары слоў і вызначце, у якіх неабходна ўставіць літару т, а ў якіх — ц:

выток — вы…якаць; бітвы — у бі…ве; білет — біле…ёр; спорт — спар…ыўны.

2. Вызначце, дзе трэба ўставіць літару д, а дзе — дз:

агарод — у агаро…е; адводзіць — а…весці; двойчы — …весце; брыгада — брыга…ір.

3. Устаўце прапушчаныя літары.

Угары доўгім ланцугом ля(т/ц)я(т/ц)ь (д/дз)ікія гусі, спяшаюцца ў (т/ц)ёплы край.

Графіка беларускай мовы 

● У беларускім алфавіце 32 літары. 10 літар выкарыстоўваюцца для абазначэння галосных гукаў і 21 літара для абазначэння зычных гукаў.  

● Літара Ё з'яўляецца паўнавартаснай літарай беларускай мовы і замена Ё на Е лічыцца памылкай. Ігнараваць літару Ў арфаграфія таксама не дазваляе.
● У неафіцыйных варыянтах беларускай мовы і ў выключных выпадках у літаратуры нават па сучаснай беларускай мове вы можаце сустрэць літару Ґ (называецца ґе). Калі звычайная Г вымаўляецца з характэрным для беларускай і ўкраінскай моў акцэнтам, то Ґ абазначае звычайны рускі гук [г]. Пры гэтым яе напісанне носіць факультатыўны характар (як, напрыклад, Ё ў рускай мове).
● Літара ь (мяккі знак) ужываецца для абазначэння мяккасці папярэдняга гука.
● Гукі [дж], [дз], [дз'] абазначаюцца на пісьме спалучэннямі дзвюх літар Д і Ж, Д і З (таму дж і дз называюцца дыграфамі). Дыграф дж можа таксама абазначаць гук [ч], а дыграф дз - гук [ц']: дождж [дошч], дзядзька [дз'яц'ка].
● Апостраф ( ' ) літарай не з'яўляецца і ў алфавіт не ўключаецца.
● На камп'ютары беларуская раскладка клавіятуры супадае з рускай за выключэннем трох клавіш. Усе літары, якія ёсць у абодвух мовах, застаюцца на сваіх месцах. Літары И і Ъ рускай мовы замяняюцца адпаведнымі ім аналагамі І і '. Літары Щ няма ў беларукай мове, і таму ў беларускай раскладцы на яе месцы знаходзіцца апошняя застаўшаяся літара - Ў. ● У неафіцыйных варыянтах беларускай мовы і ў выключных выпадках у літаратуры нават па сучаснай беларускай мове вы можаце сустрэць літару Ґ (называецца ґе). Калі звычайная Г вымаўляецца з характэрным для беларускай і ўкраінскай моў акцэнтам, то Ґ абазначае звычайны рускі гук [г]. Пры гэтым яе напісанне носіць факультатыўны характар (як, напрыклад, Ё ў рускай мове). ● Літара ь (мяккі знак) ужываецца для абазначэння мяккасці папярэдняга гука. ● Гукі [дж], [дз], [дз'] абазначаюцца на пісьме спалучэннямі дзвюх літар Д і Ж, Д і З (таму дж і дз называюцца дыграфамі). Дыграф дж можа таксама абазначаць гук [ч], а дыграф дз - гук [ц']: дождж [дошч], дзядзька [дз'яц'ка]. ● Апостраф ( ' ) літарай не з'яўляецца і ў алфавіт не ўключаецца. ● На камп'ютары беларуская раскладка клавіятуры супадае з рускай за выключэннем трох клавіш. Усе літары, якія ёсць у абодвух мовах, застаюцца на сваіх месцах. Літары И і Ъ рускай мовы замяняюцца адпаведнымі ім аналагамі І і '. Літары Щ няма ў беларукай мове, і таму ў беларускай раскладцы на яе месцы знаходзіцца апошняя застаўшаяся літара - Ў. 

Галосныя і зычныя гукі | Гласные и согласные звуки 

Гук - найменшая адзінка мовы, утвораная органамі маўлення. Гукі мы вымаўляем і чуем. Па наяўнасці ці адсутнасці перашкоды ў ротавай поласці пры маўленіі гукі мовы падзяляюцца на 2 гупы: ● галосныя (перашкода адсутнічае, чуецца голас); ● зычныя (перашкода ўзнікае, чуецца шум і голас ці толькі шум). Галосныя гукі Галосных гукаў 6: [а], [і], [о], [у], [ы], [э]. Галосныя гукі ўтвараюць склады. Галосныя гукі бываюць: ● націскныя і ненаціскныя; ● у моцнай пазіцыі (пад націскам) і ў слабай пазіцыі (не пад націскам): сА́д - сАдо́к, дО́м - дАмо́к. Зычныя гукі Зычныя гукі паводле наяўнасці голасу і шуму ці толькі шуму пры іх утварэнні падзяляюцца на санорныя і шумныя. Санорныя гукі (пры ўтварэнні голас значна перавышае шум): [в], [в'], [л], [л'], [м], [м'], [н], [н'], [р], [й'], [ў]. Санорныя гукі ўсе звонкія і не маюць парных глухіх; не аглушаюцца перад глухімі і на канцы слова; не азванчаюць глухія (смак - [с]мак). Шумныя гукі (пры ўтварэнні шум перавышае голас ці ўтвараюцца толькі з шуму) падзяляюцца на звонкія (з шуму і голасу) і глухія (толькі з шуму), і пры гэтым шумныя гукі ўтвараюць пары па звонкасці - глухасці: [б] - [п], [б'] - [п'], [г] - [х], [г'] - [х'], [ґ] - [к], [ґ'] - [к'], [д] - [т], [ж] - [ш], [з] - [с], [з'] - [с'], [дж] - [ч], [дз] - [ц], [дз'] - [ц']. Глухія [ф], [ф'] не маюць парных зычных. ● Пры ўтварэнні гукаў [з], [з'], [с], [с'], [дз], [дз'], [ц], [ц'] чуецца свісцячы шум, таму гэтыя гукі называюцца свісцячымі. ● Пры ўтварэнні гукаў [ж], [ш], [дж], [ч] шум нагадвае шыпенне, таму іх называюць шыпячымі. ● Гукі [б], [б'], [п], [п'], [м], [м'], [в], [в'], [ф], [ф'], [ў] вымаўляюцца з удзелам губ і называюцца губнымі. ● Гукі [г], [г'], [к], [к'], [х], [х'] вымаўляюцца пры актыўным удзеле задняй часткі языка, таму называюцца заднеязычнымі. ● Моцныя пазіцыі для звонкіх і глухіх: - перад галоснымі: [б']іць - [п']іць, пера[ж]ыць, пера[ш]ыць; - перад санорнымі: [б]руд - [п]руд. ● Слабая пазіцыя: - у канцы слоў: сад - са[т]: - для звонкіх - перад глухімі: нізкі - ні[с]кі; - для глухіх - перад звонкімі: просьба - про[з']ба. Зычныя гукі падзяляюцца на цвёрдыя і мяккія і ўтвараюць пары па цвёрдасці - мяккасці: [б] - [б'], [в] - [в'], [г] - [г'], [ґ] - [ґ'], [д, дз] - [дз'], [з] - [з'], [к] - [к'], [л] - [л'], [м] - [м'], [н] - [н'], [п] - [п'], [с] - [с'], [т] - [ц'], [ф] - [ф'], [х] - [х']. ● Гук [ў] не мае адпаведнага мяккага гука, а гук [й'] не мае парнага цвёрдага гука. ● Гукі [ж], [ш], [дж], [ч], [ц], [р] - зацвярдзелыя і не маюць адпаведных мяккіх гукаў. ● Ад зацвярдзелага [ц] (сэр[ц]а) патрэбна адрозніваць [ц'], які ўтвараецца пры змякчэнні [т]: ха[т]а - у ха[ц']е, клопа[т] - у клопа[ц']е. ● мяккасць зычных абазначаецца на пісьме мяккім знакам і літарамі е, ё, ю, я. 

Памяткi!!!

Местоимение
 Русский язык  30.03

Вопрос № 1 
Укажи предложение с местоимением третьего лица.
 *У него работа в руках горит.
 *Я люблю наблюдать за работой отца.
 *Тебе покажутся необычными его поделки.

Вопрос № 2 
Найди слова, которые указывают на предмет, но не называют его.
 *океан, река
 *он, она
 *течет, льется.

Вопрос № 3 
Как пишутся предлоги с местоимениями?
 *слитно
 *слитно с личными местоимениями
 *раздельно

Вопрос № 4 
Укажи предложения с местоимениями 1-ого лица единственного числа.
 *Я люблю прогулки по зимнему лесу.
 *Они вдохновляют поэтов и художников.
 *Мы делали зарисовки зимних деревьев.

Вопрос № 5 
В каком словосочетании местоимение имеет форму винительного падежа единственного числа?
 *поинтересоваться у него 
 *приехать к нему 
 *попасть в него

Вопрос № 6 
Какого лица местоимения с ним, для них?
 *3-его
 *2-ого
 *1-ого

Вопрос № 7 
Местоимения 3-его лица изменяются…
 *по родам, числам, падежам
 *числам, лицам
 *не изменяются

Вопрос № 8 
Укажи группу слов с личными местоимениями.
 *мы, у тебя, для меня
 *через, после, перед
 *два, сто, три

Вопрос № 9 

Укажи предложение с местоимением 3 -его лица в родительном падеже.
 *К нам приехали гости из разных стран.
 *Для них было приятно видеть старых друзей
 *Мы с радостью принимали гостей.

Вопрос № 10 
Укажи начальную форму местоимений со мной, для нас.
 *ты, вы
 *он, они
 *я, мы

на  19.02 Тест по теме «Имя прилагательное»

1. Общее грамматическое значение прилагательного это:

А) действие

Б) признак предмета

В) признак признака

Г) признак действия

2. Морфологические признаки прилагательного это:

А) род, число

Б) род, число, падеж

В) род, число, лицо

Г) лицо, число

3. Синтаксические признаки прилагательного это:

А) определение, сказуемое

Б) определение, обстоятельство

В) определение, дополнение

Г) дополнение, обстьоятельство

4. В каком ряду все слова являются именами прилагательными?

А) могуч, первый, сильное, лисий

Б) беспощаден, выдуман, цветной, бела

В) нетерпеливый, должен, хаки, сытый

Г) одетый, несчастный, злой, высказан

5. Качественные прилагательные – это прилагательные, обозначающие ...

А) материал, из которого сделан предмет

Б) признак по его принадлежности

В) признаки, указывающие на различные качества предмета

6. Укажите относительные прилагательные.

А) молодой (человек), красивый (рисунок), белый (снег)

Б) деревянный (дом), лисий (хвост), мамин (шарф)

В) весеннее (утро), железный (гвоздь), спортивная (одежда)

7. Укажите притяжательные прилагательные.

А) весенняя (песня), зимнее (утро), добрый (мальчик)

Б) колючий (ёж), свежий (воздух), бежевый (цвет)

В) ослиные (уши), волчий (след), отцов (шарф)

8. В каком ряду все прилагательные качественные?

А) приморский поселок, зеленый шар, спортивная площадка

Б) изумрудная зелень, правильный ответ, сложный вопрос

В) плавательный бассейн, чистые руки, звонкий голос

9. В каком ряду все прилагательные относительные?

А) летняя ночь, березовый сок, оловянное кольцо

Б) утренняя почта, серебряный голос, папин шарф

В) малиновое варенье, малиновый берет, каменное лицо

10. В каком ряду все прилагательные притяжательные

А) волчий вой, заячий тулуп, лисья речь

Б) оленьи рога, рыбачий улов, бабушкин пирог

В) стиральная машина, мясной бульон, лисья нора

11. Найди прилагательные, укажи их род, выбери строку, в которой дан правильный ответ: 

«Я снова здесь, в семье родной! Мой край задумчивый и нежный!»

А) родной (ж.р.), задумчивый (м.р.), нежный (м.р.)

Б) родной (ср.р.), задумчивый (м.р.), нежный (м.р.)

В) родной (м.р.), нежный (м.р.)

12. Найди прилагательные, укажи их род, выбери строку, в которой дан правильный ответ: 

«Ранним утром я подошёл к величественной реке. От весенней воды тянуло свежестью.»

А) ранним (м.р.), величественной (ж.р.), весенней (ж.р.)

Б) ранним (ср.р.), величественной (ж.р.), весенней (ж.р.), свежестью (ж.р.)

В) ранним (ср.р.), величественной (ж.р.), весенней (ж.р.)

13. Найдите прилагательное в простой сравнительной степени.

А) самый быстрый

Б) красивейший

В) ярче

Г) более лёгкий

14. Укажите прилагательное в составной сравнительной степени.

А) менее сложный

Б) сложнее

В) сложнее всех

Г) наисложнейший

15. Найдите прилагательное в простой превосходной степени.

А) красивее

Б) спокойнейший

В) более громкий

Г) менее тяжёлый

16. Укажите прилагательное в составной превосходной степени.

А) глубже

Б) самый глубокий

В) более глубокий

Г) глубочайший

17. Укажите вариант без ошибки в образовании формы степени сравнения прилагательных.

А. острее, менее крутой, более выше

Б. длиньше, самый красивый, сладчайший

В. очень маленький, красивее, ниже всех

Г. дольше, лучше, наивкуснейший

18. Укажите вариант с ошибкой в образовании формы степени сравнения прилагательных.

А) самый веселый, меньше всех, более высокий

Б) моложе, более белее, твердейший

В) жарче всех, самый умный, тишайший

Г) чудеснейший, худший, громче всех

на 18.02   Заданні  класнай алімпіяды па беларускай мове  4 клас

Прозвішча, імя_______________________________ клас______________

1. Складзі і запішы словазлучэнні, ужыўшы  назоўнікі ў дужках у множным ліку:

Белыя ( бяроза ) - _____________________________________________________________________

Дарагія ( сябар ) - _____________________________________________________________________

Шчырыя ( чалавек ) - __________________________________________________________________

Горкія ( палын ) - _____________________________________________________________________

2. Пастаўце правільна коскі паміж аднароднымі членамі сказа.

Дзень маркотны невясёлы…

Па зямлі пайшоў туман.

Чуць відаць і лес і сёлы,

Чуць відзён з імглы курган.   ( Я. Колас )

3. Якое спалучэнне не з’яўляецца словазлучэннем?

а) цёплая вада;                         б) схілілася над ракой;

в) прыйшла вясна;                    г) чырвоны і белы;

     4 . Дапішы дадзеныя  фразеалагізмы.

Ад __________________ адбіўся.

Трымаць ____________________ востра.

_________________ ў рот набраць.

_________________ лічыць.

5. Ад наступных назоўнікаў утварыце дзеясловы з -цца.

Смех _____________________;

радасць ____________________;

праўда _____________________;

вучань ______________________;

6. Прачытай. Злучы часткі фразеалагізмаў.

Павесіць                            баклушы

Задзіраць                            язык

Біць                                     варон

Праглынуць                        галаву

Лічыць                                 нос

7. Спішыце словазлучэнні, раскрываючы дужкі.

Напіцца  ( чай ), не баяцца ( гром ), у глыбокім  ( возера ),  цёмнай  ( ноч ),  сустрэцца каля          ( тэатр ),  купіць ( цукар ).

 ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Вызначце род  назоўнікаў.

Боль ( _________ ), таполя ( ___________ ), цень (__________ ), сабака (___________ ), шынель ( _________ ), зала ( _________ ).

9. Запішыце пяць слоў, будова якіх адпавядае схеме “прыстаўка + корань + суфікс + канчатак”

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10.  Спішыце словазлучэнні,  раскрываючы дужкі.

( Шэсць, шасцёра ) коней _______________________________________

( Абодва, абедзве ) дзяўчыны ____________________________________

( два, двое ) саней _____________________________________________

11.  Да наступных прыслоўяў падбярыце спачатку сінонімы, а потым  - антонімы.

Уважліва - ___________________________________________________

Хутка - ______________________________________________________

Горача - _____________________________________________________

12.  У якім радку ўсе прыметнікі жаночага роду?

а) радасны настрой, цёплы дзень, сіняе неба;

б) чыстая талерка, задорная песня,  цёплая ноч;

в) каляровы аловак, ледзяная вада, моцнае здароўе;    

       13. Які склон прыметніка ў словазлучэнні  дапамагчы старому чалавеку.

а) родны;                б) давальны;                в) месны.

14. Запішыце сказы з трыма назоўнікамі трэцяга скланення ў творным склоне.

1) _________________________________________________________

2 ) __________________________________________________________

3 ) ___________________________________________________________

15. Вызначце, у якіх словах ёсць прыстаўка  с-. Словы падкрэсліце.

Спісаць, скрозь, спытаць, сцюжа, слухаць, сказаць, спалохаць.

Тэст “Прыметнік”  на   16.02

Варыянт 1

1.3 дадзеных слоў выпішы прыметнікі.

Белы, бяліць, пабелка, белаваты, прыгожы, прыгажэць, прыгожанькі, прыгажосць.

2.Дапішы прыметнікі да назоўнікаў. Абазнач канчаткі прыметнікаў, вызнач іх род.

Халодны — снег, надвор’е, вада.

Цікавы — выпадак, знаходка, здарэнне.

З.Змяніце лік слоў у словазлучэннях.

шырокая рака –

галасісты салавей –

добры ляснік –

4.Словы ў дужках замяніце, як патрабуе сэнс. Вызначце склон прыметнікаў.

зрабілі з (чырвоная цэгла)

напісалі пра (Заходняя Дзвіна)

праляталі над (зялёныя лясы)

5.Спішыце, змяняючы прыметнікі, як патрабуе сэнс. Абазначце іх род, склон, канчаткі.

Пад (малады) дубком мурашкі паставілі (круглая) дом з (востры) дахам. Кожны год набудоўвалі яны (новае) паверх. I вось узнялося над зямлёй (прыгожы лясны) збудаванне. Мурашчыну хатку заўважылі школьнікі. (Вольны) часам яны абгарадзілі яе.

Варыянт 2

1.3 дадзеных слоў выпішы прыметнікі.

Зялёны, зелень, зелянець, зеленаваты, пісьмо, пісьменны, пісаць, пісьмовы.

2.Дапішы прыметнікі да назоўнікаў. Абазнач канчаткі прыметнікаў, вызнач іх род.

Шырокі — мора, рака, бераг.

Ясны — неба, дзень, думка.

З.Змяніце лік слоў у словазлучэннях.

духмяная вярба –

шэры верабей –

працавітая пчала —

4.Словы ў дужках замяніце, як патрабуе сэнс. Вызначце склон прыметнікаў.

запытаўся ў (старэйшы брат)

паехалі ў (Белавежская пушча)

паляны са (старыя бярозы)

5.Спішыце, змяняючы прыметнікі, як патрабуе сэнс. Абазначце іх род, склон, канчаткі.

Надвор’е стаіць (цёплая). (Яркі) сонца ўсё больш затрымліваецца на небе. I ад гэтага паволі прачынаецца наш (цудоўная) лес. Дрэвы паступова апранаюцца ў (новы) ўбранне. (Свежы) паветра пахне (сасновы) смалой. Прыйшла ў (лясны) наваколле цішыня.

Упражнения по теме "Имя прилагательное"    на    14.02     

Дополните предложения прилагательными.

1. Однажды зимой мы отправились в лес. В(…) бору было тихо. Все покрыто (…)снегом. В (…)воздухе носились (…) (…) пушинки. Ветви украсились (…)инеем. В этом (…) (…) наряде каждая ветка казалась (…).

2. Великолепен вид (…) леса. Все покрыто (…) снегом. (…) воздух тонок и жгуч. Снег опушил (…) деревья и кусты. По ним скользят (…) (…) лучи и обсыпают их (…) блеском. Но вот мороз начинает сдавать, и меркнет яркость (…) неба. (…) туча заволокла горизонт.

Мая Радзіма Беларусь  “Пад сценамі старажытных замкаў” (тэст)    на    14.02

1.Нашы продкі будавалі замкі, каб абараніцца ад _________________.
2. Першапачаткова замкі будаваліся з _______________, а потым з _________________.
3.Замкі звычайна акружаліся ровам з ________________.
4. Нясвіжскі замак быў пабудаваны паміж азёр, фактычна
на _________________.
5. Нясвіжскі замак належаў старажытнаму роду князёў
____________________________.
6. Сынковіцкая царква-крэпасць была адначасова _______
___________ і ___________________.
7. Экспанаты, якія былі сабраны ў калекцыі князёў Радзівілаў у Нясвіжскім замку._______________________
__________________________________________________.
8. Апішыце падзеі, звязаныя з паданнем аб прычынах будаўніцтва Сынковіцкай царквы-крэпасці ______________
___________________________________________________.

9. Чаму замкі будаваліся на граніцах?
___________________________________________________.
10. Чаму замкі Беларусі з’яўляюцца гордасцю беларускага народа?
___________________________________________________.

«Закрепление знаний об имени существительном»          на  15.01

1 уровень.

Выписать из текста имена существительные, определить род и склонение.

На лугу

Весеннее солнце осветило лесной лужок.  Кругом пёстрые цветы! Веселят зелёную травку золотые лютики. Расцвели жёлтые одуванчики и алые гвоздики.

На цветах работают золотистые пчёлы. Гудит мохнатый шмель. Бабочки перелетают с цветка на цветок. По травинке ползёт хлопотный муравей. Бежит через тропку колючий ёж. Робко кукует кукушка. Радостно поёт певчий дрозд.

2 уровень.

Выписать имена существительные, определить род и склонение.

Сторожит, храбрость, белый, корова, профессия, добрый, море, цветочный, лось, доброта, рисует, цветок, метель, пропел, рожь, планета, прочитает, автобус, даль, пишет, красота, мышь, аллея, ранний, злость, закат, примерный, чудо

3 уровень.

У имён существительных определить род и склонение.

Лестница, колесо, дядя, повозка, сторож, солнце, товарищ,  тетрадь, сочинение,  метель, даль, мороз, касса, озеро, лось, комната, мышь, профессия, печь, касса.

 ПАМЯТКА!!!   Назоўнік у родным склоне.

У адзіночным ліку:

скланеньне	аснова	прыклады	канчатак
ж.р., м.р., а.р. на -а, -я	мяккая i на г, к, х	сытуацыi, галянтарэі, Колi, судзьдзi, калегi, птушкi	-i
	цьвёрдая i зацьвярдзелая	дзяўчыны, мужчыны, мяжы, знаўцы, старасты, плаксы	-ы
м.р. без канчатку, н.р. на -а, -о, -е, -ё	мяккая	болю, ценю, гасьця, каня, вучня, лася	-ю, -я
	цьвёрдая	холаду, жыта, вакна	-у, -а
	зацьвярдзелая	бору, цукру, дажджу	-у
	на г, к, х	малюнка, вока, люстэрка, вуха	-а
ж.р. без канчатку	зацьвярдзелая	поўначы, мышы, Нарачы	-ы
	мяккая i цьвёрдая	гусi, чвэрцi, сувязi, сьвекрывi, глыбi	-i
рознаскланяльныя		iменi, племенi, стрэменi, дзiцяцi, кацяняцi

!

Родны склон адзіночнага ліку назоўнікаў мужчынскага роду мае канчаткі: -а (-я) і -у (-ю). 1) Канчаткі -а (-я) маюць назоўнікі з назвамі: — жывых істотаў: чалавека, майстра, вучня; — канкрэтных прадметаў, якія можна бачыць, лічыць: парасона, кампутара, граша; — мер даўжыні й вагі: літра, сантымэтра, кілямэтра; — прамежкаў часу: сьнежня, лютага, верасьня; — назваў местаў з канчаткам на -оў, -еў, -ёў, -ін, -ын: Бэрліна, Любліна, Кіева, Магілёва, Століна. 2) Канчаткі -у (-ю) маюць назоўнікі: — з агульным працэсуальным значэньнем (дзеяньні, працэсы, зьявы, назвы зьяваў грамадзкага жыцьця): канцэрту, кірмашу, мітынгу, фэстывалю, чэмпіянату; — са зборным значэньнем, назвы грамадзкіх арганізацыяў, прадпрыемстваў, установаў: аддзелу, заводу, інстытуту, калектыву, камбінату, клюбу, факультэту; — назвы краін, рэгіёнаў, мейсцаў: Менску, Віцебску, Эгіпту, Крыму, Каўказу, Лісабону, Рыму; — іншыя назоўнікі й запазычаныя словы: розуму, болю, жалю, сьмеху і г.д.

У множным ліку:

скланеньне	аснова	прыклады	канчатак
ж.р., м.р., а.р. на -а, -я	мяккая	земляў, судзьдзяў, вiшняў, яблынь[] (-яў)	[ ], -яў
	цьвёрдая i на г, к, х	мужчын[], дзяўчат[] (дзяўчатаў), кнiг[], калегаў, рэк[] (рэкаў), стрэхаў	[ ], -аў
	зацьвярдзелая	межаў, знаўцаў	-аў
м.р. без канчатку, н.р. на -а, -о, -е, -ё	цьвёрдая i зацьвярдзелая	друкароў, сяброў, халадоў, жытоў, сталоў, вокнаў, бароў, дажджоў, сэрцаў	-оў, -аў
	мяккая	боляў, ценяў, вучняў, жыцьцяў, вуглёў, агнёў, ласёў, гасьцей, коней	-яў, -ёў, -ей
	на г, к, х	люстэрак[] (люстэркаў), вачэй, вушэй	[ ], -аў, -эй
ж.р. без канчатку	мяккая i цьвёрдая	сьвекрывей, крывей, радасьцей (-яў), сувязей (-яў), верфяў	-ей (-яў)
	зацьвярдзелая	мышэй, начэй, рэчаў	-эй, -аў
рознаскланяльныя		куранят[], iмёнаў, кацянятаў, плямёнаў	[ ], -аў

!

1) Родны склон множнага ліку іншы раз ідзе без канчаткаў -оў (-аў, -ёй, -яў), прыкладам: мужчын, дзён. У некаторых словах мужчынскага роду сустракаюцца канчаткі -ей (-ай): людзей, грошай. 2) Родны склон адушаўлёных назоўнікаў супадае зь вінавальным: іду да брата (Р.), бачу брата (В.). 3) Родны склон таксама ўжываецца, калі рэч патрэбна на нейкі час: дай нажа адкроіць хлеба, пазыч алоўка на хвіліну, пашукай у бібліятэцы цікавай кнігі.

      ПАМЯТКА !!!   

склон	мужчынскi род	жаночы род	нiякi род
назоўны	мужчына (хто?) ложак (што?)	жанчына (хто?) шафа (што?)	дзiця (хто?) вакно (што?)
родны	мужчыны (каго?) ложка (чаго?)	жанчыны (каго?) шафы (чаго?)	дзiцяцi (каго?) вакна (чаго?)
давальны	мужчыну (каму?) ложку (чаму?)	жанчыне (каму?) шафе (чаму?)	дзiцяцi (каму?) вакну (чаму?)
вiнавальны	мужчыну (каго?) ложак (што?)	жанчыну (каго?) шафу (што?)	дзiця (каго?) вакно (што?)
творны	мужчынам (кiм?) ложкам (чым?)	жанчынай (кiм?) шафай (чым?)	дзіцем (кiм?) вакном (чым?)
месны	мужчыну (-е) (пры кiм?) ложку (пры чым?)	жанчыне (пры кiм?) шафе (пры чым?)	дзiцяцi (пры кiм?) вакне (пры чым?

Беларуская мова на  24.12 

Тэма: Скланенне назоўнiкаў.

Прачытайце. Спiшыце. Замест кропак устаўце слова лiса.Змяняйце канчаткi гэтага слова ў залежнасцi ад пытання. Канчаткi абазначце.

 (Хто?) … - хiтры рыжы звер. Хвост (у каго?) у … прыгожы, пушысты. У пошуках ежы (каму?)… прыходзiцца прабягаць дзясяткi кiламетраў. У лесе (каго?)…можна ўбачыць толькi здалёк. У запарку ж вы можаце стаяць амаль побач (з кiм?) з…  . Многа казак складзена (аб кiм?) аб …  .

ПАМЯТКА !!!

1.	Н.	Назоўны склон	ёсьць	хто?	што?
2.	Р.	Родны склон	няма	каго? (кога?)	чаго? (чога?)
3.	Д.	Давальны склон	даю	каму?	чаму?
4.	В.	Вiнавальны склон	вiню, бачу	каго? (кога?)	што?
5.	Т.	Творны склон	ганаруся, твару	кім?	чым?
6.	М.	Месны склон	знаходжуся	па (пры) кім?	па (пры) чым?
7.	К.	Клічны склон	клічу, зьвяртаюся